เมื่อผู้ประมาณราคาจะเริ่มการถอดแบบเพื่อคำนวณหาปริมาณวัสดุงานก่อสร้างอาคาร หลังจากที่ได้รับแบบก่อสร้างจากเจ้าของโครงการ และได้รวบรวมข้อมูลพร้อมทั้งเคลียร์แบบก่อสร้างเรียบร้อยแล้วนั้น ผู้ประมาณราคาควรแบ่งหมวดหมู่ออกเป็นส่วนต่างๆ ในการคำนวณหาปริมาณวัสดุ ซึ่งอาคารโดยทั่วไปส่วนใหญ่จะจำแนกงานที่ต้องถอดแบบคำนวณหาปริมาณวัสดุ เป็น 5 ส่วนหลัก ดังนี้

งานเตรียมการและปรับพื้นที่

          งานเตรียมการและปรับพื้นที่ เป็นงานที่อาจมีปริมาณมากหรือน้อยไม่เท่ากันขึ้นอยู่กับปัจจัยหลายๆ ด้าน เช่น ความพร้อมของสภาพพื้นที่ของการก่อสร้าง หรือขนาดของอาคารที่จะทำการก่อสร้าง เป็นต้น บางพื้นที่เจ้าของโครงการอาจปรับพื้นที่ถมดินเรียบร้อยแล้ว มีรั้วรอบขอบชิด หากเป็นอาคารบ้านพักอาศัยทั่วไป ก็ไม่ต้องคิดงานถมดินปรับพื้นที่ หรืองานรั้วแล้ว แต่หากเป็นอาคารสูง รั้วที่มีอยู่อาจไม่เพียงพอต้องต่อเติมรั้วให้สูงขึ้นเพื่อป้องกันเศษวัสดุหรือฝุ่นที่เกิดจาการก่อสร้างร่วงหล่นหรือแพร่กระจายออกนอกบริเวณการก่อสร้าง ตัวอย่างของงานเตรียมการและปรับพื้นที่ โดยทั่วไปประกอบด้วย งานรื้อถอนอาคาร งานถมดินปรับพื้นที่ตามแบบ งานรั้ว งานบ้านพักคนงานชั่วคราว งานสำนักงานชั่วคราว เป็นต้น

งานโครงสร้างหลักอาคาร

          งานโครงสร้างหลักอาคาร เป็นงานที่เกี่ยวข้องกับความแข็งแรงของอาคาร ผู้ประมาณราคาควรเริ่มหาปริมาณวัสดุจากฐานรากของโครงสร้างของอาคารขึ้นไปจนถึงข้างบนยอดอาคาร หรือหลังคาอาคารตามขั้นตอนของการก่อสร้างอาคาร โดยจำแนกออกเป็นส่วนต่างๆ ดังนี้

          - งานโครงสร้างฐานรากและเสาตอม่อ ประกอบด้วยงานย่อย ได้แก่ งานเสาเข็ม งานขุดดินถมกลับ งานทรายรองก้นหลุม งานคอนกรีตหยาบ งานไม้แบบและงานโครงสร้างคอนกรีตเสริมเหล็กฐานรากและเสาตอม่อ เป็นต้น

          - งานโครงสร้างเสา คาน พื้น บันได แต่ละชั้น ประกอบด้วยงานย่อย ได้แก่ งานไม้แบบและงานโครงสร้างคอนกรีตเสริมเหล็ก งานโครงสร้างเหล็กรูปพรรณ เป็นต้น

          - งานโครงสร้างหลังคา ได้แก่ งานไม้แบบและงานโครงสร้างคอนกรีตเสริมเหล็ก งานโครงสร้างเหล็กรูปพรรณ เป็นต้น

งานสถาปัตยกรรม

          เป็นงานที่เกี่ยวข้องกับการตกแต่งหรือห่อหุ้มพื้นผิวโครงสร้างหลักเพื่อความสวยงาม และตอบสนองการใช้งานตามวัตถุประสงค์ของอาคาร อีกทั้งยังช่วยปกป้องสิ่งรบกวนต่างๆ ที่มีผลเชิงลบต่อโครงสร้างหลักของอาคารอีกด้วย โดยลักษณะของงานในหมวดงานสถาปัตยกรรมสามารถแบ่งออกได้เป็นงานหลักๆ ดังนี้

          - งานหลังคา ประกอบด้วยงานย่อย ได้แก่ งานวัสดุมุงหลังคา งานเชิงชาย งานเฟลชชิ่งหลังคา เป็นต้น

          - งานผนัง ประกอบด้วยงานย่อย ได้แก่ งานก่อผนังอิฐ งานผนังคอนกรีตเสริมเหล็ก งานกรุผนังเบา เป็นต้น

          - งานตกแต่งผิวผนัง ประกอบด้วยงานย่อย ได้แก่ งานฉาบปูน งานกรุกระเบื้อผนัง เป็นต้น

          - งานตกแต่งผิวพื้น ประกอบด้วยงานย่อย ได้แก่ งานปรับระดับพื้น งานปูกระเบื้องพื้น เป็นต้น

          - งานฝ้าเพดาน ประกอบด้วยงานย่อย ได้แก่ งานฝ้าเพดานยิปซั่มบอร์ด งานฝ้าเพดานไม้ งานฝ้าเพดานอลูมิเนียม งานฝ้าเพดานโชว์ท้องวัสดุ เป็นต้น

          - งานประตูและงานหน้าต่าง ประกอบด้วยงานย่อย ได้แก่ งานประตูหน้าต่างจำแนกตามลักษณะวิธีการเปิด เป็นต้น

          - งานงานสี ประกอบด้วยงานย่อย ได้แก่ งานทาสีผนังภายนอก-ภายใน งานทาสีฝ้าเพดาน งาน งานทาสีบานและวงกบประตูไม้ เป็นต้น

          - งานสุขภัณฑ์ ประกอบด้วยงานย่อย ได้แก่ งานชักโครก งานอ่างล้างหน้า งานกระจก งานตะแกรงระบายน้ำ งานฝักบัวอาบน้ำ งานสายฉีดชำระ เป็นต้น

          - งานเบ็ดเตล็ด ประกอบด้วยงานย่อย ได้แก่ งานราวบันได งานเคาท์เตอร์อ่างล้างหน้า งานตกแต่งสวน เป็นต้น

งานระบบไฟฟ้า

          การประมาณการถอดแบบงานไฟฟ้า ส่วยใหญ่แยกออกเป็น 2 ประเภทคือ ประเภทที่นับได้ เช่น ดวงโคม , สวิตช์ และเต้ารับ เป็นต้น ส่วนอีกประเภทหนึ่งคือที่นับไม่ได้ เช่น ท่อร้อยสายไฟ , สายไฟ ,และข้อต่อท่อ เป็นต้น ต้องใช้วิธีประมาณการและเผื่อไปอีกประมาณ 10 - 15 เปอร์เซ็นต์ เพื่อไม่ให้เกิดการผิดพลาดผู้ประมาณการจะต้องหาความรู้และศึกษาเกี่ยวกับข้อกำหนดหรือข้อบังคับของหน่วยงานที่เกี่ยวข้องให้ถูกต้องแม่นยำ แบ่งระบบไฟฟ้าออกเป็นส่วนต่างๆ ดังนี้

          - ระบบไฟฟ้ากำลัง ประกอบด้วยงานย่อย ได้แก่ งานมิเตอร์ไฟฟ้า งายแผงควบคุมไฟฟ้า งานเต้ารับ งานเดินสายไฟ ท่อร้อยสายไฟและข้อต่อ เป็นต้น

          - ระบบไฟฟ้าแสงสว่าง ประกอบด้วยงานย่อย ได้แก่ งานดวงโคมไฟฟ้า งานสวิตช์ไฟ งานเดินสายไฟ ท่อร้อยสายไฟและข้อต่อ เป็นต้น

งานระบบประปาและสุขาภิบาล

          การประมาณการถอดแบบงานประปาและสุขาภิบาล จะมีลักษณะคล้ายๆ กับงานระบบไฟฟ้า ที่แยกออกเป็น 2 ประเภท คือ ประเภทที่นับได้ เช่น ปั๊มน้ำ ก๊อกสนาม บ่อพัก ตะแกรงระบายน้ำ เป็นต้น และส่วนที่นับไม่ได้ เช่น ท่อประปา ข้อต่อ ท่อระบายน้ำ จะใช้วิธีวัดความยาวและเผื่อปริมาณตามเกณฑ์หรือประสบการณ์ของผู้ประมาณราคา แบ่งออกเป็นส่วนต่างๆ ดังนี้

          - ระบบท่อโสโครก ท่อน้ำทิ้ง และท่อระบายอากาศ ประกอบด้วยงานย่อย ได้แก่ งานท่อโสโครก ท่อน้ำทิ้ง และท่อระบายอากาศ อุปกรณ์ข้อต่อและยึดแขวนท่อ งานบ่อเกรอะ งานบ่อดักกลิ่น งานบ่อดักไขมัน เป็นต้น

          - ระบบท่อน้ำฝน และระบายน้ำ ประกอบด้วยงานย่อย ได้แก่ งานท่อน้ำฝน อุปกรณ์ข้อต่อและยึดแขวนท่อ งานตะแกรงระบายน้ำ งานท่อระบายน้ำ งานบ่อพัก เป็นต้น

          นอกจากการหาปริมาณวัสดุทั้ง 5 ส่วนนี้แล้ว ยังมีระบบงานอื่นที่ผู้ประมาณราคาอาจจะต้องคำนวณหาเพิ่มขึ้นอยู่กับแบบแปลนและรายละเอียดข้อกำหนดของการก่อสร้างนั้นๆ เช่น ระบบปรับอากาศ ระบบสระว่ายน้ำ ระบบลิฟต์ ระบบบันไดเลื่อน เป็นต้น

ขอขอบคุณข้อมูลความรู้ดีๆ จาก : การประมาณราคางานวิศวกรรมก่อสร้าง, รศ.กวี หวังนิเวศน์กุล

ขอขอบคุณข้อมูลความรู้ดีๆ จาก : เอกสารประกอบการสอน วิชาการประมาณราคาก่อสร้าง 1, นายวิเชียร ปัญญาจักร

ขอขอบคุณรูปภาพประกอบ จาก : โครงการ อาคารเรียนอาคารหอประชุม โรงเรียนอนุบาลเทียนเล่มน้อย จ.เชียงใหม่

ขอขอบคุณรูปภาพประกอบ จาก : โครงการ บ้านพักอาศัย คุณอนวัช อ.หางดง จ.เชียงใหม่